ຕົ້ນໝາກແຄ້ງຂົມ

·         ຊື່ວິທະຍາສາດ: Solanum indicum  L.

·         ຕະກຸນ:  Solanaceae

·         ສານເຄມີ: ສານ Solasodine ພົບໃນສ່ວນ ໝາກ, ໃບ ແລະ ຕົ້ນ ນອກນີ້ ໃບ ແລະ ໝາກ ຍັງພົບ Solanine, Solanidine  Beta-sitosterol ແລະ Diogenin.

· ລັກສະນະທາງພຶກສາສາດ: ເປັນໄມ້ພຸ່ມ ສູງ 1-1.5 ແມັດ ເປືອກຕົ້ນລຽບເປັນສີນ້ຳຕານ, ຍອດອ່ອນ ແລະ ຕົ້ນອ່ອນມີຂົນສີຂາວ, ໃບເປັນໃບດ່ຽວອອກຮຽງສະລັບກັນ, ໃບກວ້າງ 4-10 ຊມ,ຍາວ 6- 12 ຊມ, ປາຍໃບ ແລະ ກົກໃບໝົ່ນ, ຂອບໃບວັອມບານ, ແຜ່ນໃບສີຂຽວມີຂົ່ນອ່ອນ, ກ້ານໃບຍາວ, ດອກອອກຕາມກີ່ງ ຫຼື ກ້ານໃບ, ດອກມີສີປັງ, ດອກຍ່ອຍມີ 5-10 ດອກ, ກີບລ້ຽງດອກເຊື່ອມຕິດກັນ ປາຍແຍກເປັນ 5 ແຊກແຫຼມດ້ານນອກມີຂົນ, ກີບດອກມີ 5 ກີບ ຮູບໄຂ່ປາຍແຫຼມ, ເກສອນຜູ້ເປັນສີເຫຼືອງຕິດກັນເປັນຮູບຈວຍ, ໝາກເປັນໜ່ວຍກົມ ເສັ້ນຜ່າກາງ 0.5-1 ຊມ, ຜິວລຽບ, ໝາກດິບສີຂຽວບໍ່ມີລາຍ, ໝາກສຸກມີສີສົ້ມເຫັນແກ່ນຢູ່ໃນຈຳນວນຫຼາຍ.

·         ສ່ວນທີ່ໃຊ້: ຮາກ, ລຳຕົ້ນ, ໃບ ແລະ ໝາກ.

·         ສັບພະຄຸນ:

-    ຮາກ: ລະລາຍຂີ້ກະເທີ, ນ້ຳລາຍໜຽວ, ແກ້ໄອ ແກ້ໄຂ້ສຸກສູ້, ແກ້ເລືອດອອກທາງທະວານ ແລະ ຊ່ອງຍ່ຽວ.

-    ລຳຕົ້ນ: ແກ້ເລືອດອອກທາງທະວານ ແລະ ຊ່ອງຍ່ຽວ.

-    ໃບ: ບຳລຸງຮ່າງກາຍ, ປົ່ວວັນນະໂລກ, ແກ້ໄອ.

-    ໝາກ: ລົດຊາດຂົມມັນ, ບຳລຸງນ້ຳບີ, ແກ້ໄອ, ລະລາຍຂີ້ກະເທີ, ນ້ຳລາຍໜຽວ, ເປັນຢາຂັບຖ່າຍ, ຮັກສາໂລກໄຕ, ໂລກກະເພາະ, ແກ້ເລືອດອອກທາງທະວານ ແລະ ຊ່ອງຍ່ຽວ.

·         ວິທີໃຊ້:

-    ໝາກແຄ້ງແກ່ໃຊ້ເປັນຢາແກ້ໄອ, ໂລກຫືດ, ຂີ້ກະຍື

§  ເດັກນ້ອຍ: ເອົາໝາກແຄ້ງແກ່ 2-3 ໜ່ວຍບີບເອົານ້ຳໃສ່ບ່ວງໃຫ້ເດັກນ້ອຍກິນ.

§  ຜູ້ໃຫຍ່: ເອົາໝາກແຄ້ງ 10-20 ໜ່ວຍ ກີນໂດຍຄຽ້ວແລ້ວກືນທັງນ້ຳ ແລະ ເປືອກ, ກິນເຊົ້າແລງຈົນກວ່າອາການຈະດີຂື້ນ.

-    ລຸດນ້ຳຕານໃນເລືອດ ແລະ ຮັກສາໂລກເບົາຫວານ: ໃຊ້ໝາກແຄ້ງແກ່ ຫຼື ອ່ອນກໍ່ໄດ້ຮັບປະທານເປັນອາຫານກັບແຈ່ວ ຫຼື ກິນລ້າໆ 10-20 ໜ່ວຍຕໍ່ວັນ.

-    ຮາກ ແລະ ລຳຕົ້ນ: ແມ່ໃຊ້ຮັກສາໂລກພາຍໃນເຊັ່ນ: ບຳລຸງນ້ຳບີ, ຮັກສາໂລກໄຕ, ໂລກກະເພາະ, ແກ້ເລືອດອອກທາງທະວານ ແລະ ຊ່ອງຍ່ຽວ ໂດຍໃຊ້ ຮາກ ຫຼື ລຳຕົ້ນ ພໍ່ປະມານມາຕົ້ມນ້ຳດື່ມແທ່ນນ້ຳບໍ່ໃຫ້ຕ່ຳກວ່າ 1 ລິດຕໍ່ວັນ.

· ຄຸນຄ່າທາງອາຫານ: ປະຊາຊົນລາວມັກໃຊ້ໝາກແຄ້ງກັບລາບ, ກ້ອຍ, ກັບແຈ່ວ...ແລະຍັງໃຊ້  ໝາກແຄ້ງສຸກເຮັດເປັນແຜ່ນຂາຍຕາມທ້ອງຕະຫຼາດອີກ(ໂດຍສະເພາະແຂວງອຸດົມໄຊ, ບໍ່ແກ້ວ, ຫຼວງພະບາງ ແລະ ຫຼວງນ້ຳທາ) ໝາກແຄ້ງມີວິຕາມິນເອຂ້ອນຂ້າງສູງ.