ໄລຍະຈໍາພັນສາ 3 ເດືອນ ຂອງພະສົງສາມະ​ເນນ ຍັງມີບຸນປະ ເພນີອີກຢ່າງໜຶ່ງຖັດຈາກ “ບຸນເຂົ້າ ປະດັບດິນ” ນັ້ນຄື: “ບຸນ ເຂົ້າ ສະ ຫລາກ” ​ເຊິ່ງຈັດ​ຂຶ້ນ​ທຸກໆ​ ປີ​ໃນເດືອນ 10 ເພັງ 15 ຄ່ຳ ແລະ ປີ​ນີ້​ກໍ​ກົງ​ກັບ​ວັນ​ສຸກ​ ທີ 4 ກັນຍາ 2009.
ການ​ຄົບງັນ​ ບຸນ​ເຂົ້າ​ສະຫລາກ​ມີ​ຫລາຍໆ​ຢ່າງ​ທີ່​ຄ້າຍຄື​ກັບ​ບຸນ​ສິນ​ກິນ​ທານ​ທາງ​ພຸດທະ​ສາສະໜາອື່ນໆ ເຊັ່ນ: ການ​ຫໍ່​ເຂົ້າ​ຕົ້ມ
ເຂົ້າຫນົມ, ​ໃສ່​ບາດ​ຢາດ​ນ້ຳ ອຸທິດ ​ບຸນ​ ກຸສົນ​ເຖິງ ຜູ້ທີ່​ໄດ້​ລ່ວງ​ລັບ​ໄປ​ແລ້ວ, ​ຟັງ​ເທດ​ຟັງ​ທຳ ​ແລະ ວຽນທຽນ​ ເພື່ອ​ຄວາມ​
ເປັນ​ສິລິ​ມຸງ ຄຸນ​...ແຕ່ ບຸນ ເຂົ້າສະຫລາກ ກໍມີຈຸດພິເສດແຕກຕ່າງຈາກບຸນອື່ນ ເພາະບຸນນີ້ ຫມາຍເຖິງ ພາອາຫານ ຫລື ພາເຂົ້າ ທີ່ຂຽນຊື່ມູນສັດທາ ໃສ່ພາເຂົ້ານັ້ນ ແລະ ຊື່ອີກໃບໜຶ່ງກໍ້ ຫລື ພັບລົງໃສ່ຂັນສະຫລາກ ເພື່ອ ໃຫ້ພະສົ ງສາມະ ເນນຈົກເອົາ ຖືກສະ ຫລາກຂອງຜູ້ໃດ ເພິ່ນກໍເອົາພາເຂົ້າ ແລະ ກະທໍ (ຄຸ) ໄປເຄນໃຫ້ອົງນັ້ນໂລດ ເພື່ອອຸທິດ ຫາພໍ່ແມ່ ຍາດພີ່ນ້ອງທີ່ໄດ້ ລ່ວງລັບໄປແລ້ວ ເອີ້ນ ວ່າ:“ສະຫລາກ ຫລື ພາເຂົ້າສະຫລາກ” ເຊິ່ງແຕ່ລະຫລັງຄາເຮືອນຈະມີພາເຂົ້າ
ເຮືອນລະ ພາ ແລະ ມີກະທໍ ທີ່ໃສ່ເຄື່ອງຢູ່ຂອງ ກິນ ເຄື່ອງສົ້ມ ຂອງຫວານ ຂ່າ ຂີງ ຢາສູບ ຫມາກ ພູ ປູນ ແລະ ອື່ນໆ​ເອົາ​ໄປ​ວັດ​ ເຮັດ​ສະ ຫລາກ ​ໄວ້.

ການ​ເຮັດບຸນ​ເຂົ້າ​ສະຫລາກ​ມີ​ເລື່ອງ​ເລົ່າ​ສືບ​ທອດ​ກັນ​ມາ​ວ່າ: “ມີ​ລູກ​ຊາຍ​ຂອງກະດຸມ ພີ​ ຄົນ​ ໜຶ່ງ ພໍ່​ໄດ້​ຕາຍ​ປະ​ຍັງ​ເຫລືອ
ແຕ່​ແມ່, ພໍ​ໃຫຍ່ ​ກ້າ ສົມຄວນ​ສ້າງ​ຄອບຄົວ ​ແມ່​ຈຶ່ງ​ຊອກ ​ຫາ​ເມຍ​ໃຫ້ ເພື່ອ​ສືບ​ເຊື້ອ​ວົງ​ຕະກຸນ. ແຕ່​ເມຍ​ທີ່​ແມ່​ຫາ​ໃຫ້​ນັ້ນ
ເປັນ​ໝັນ ບໍ່​ສາມາດ​ມີ​ ລູກ ​ໄດ້, ຜູ້​ເປັນ ​ແມ່​ຈຶ່ງ​ຊອກ​ຫາ​ຍິງ​ອື່ນ​ໃຫ້ເປັນ​ເມຍ​ນ້ອຍ. ເມຍ​ກົກ ຢ້ານກົວວ່າ ເມຍນ້ອຍ ຈະໄດ້ຮັບມູນມໍລະດົກຂອງຕະກຸນນີ້ ຕົນເອງຈະຖືກປະ ປ່ອຍ ໄຮ້ຄວາມ ຫມາຍ ຈຶ່ງຄິດກົນອຸບາຍເພື່ອຂ້າເມຍນ້ອຍນັ້ນຖີ້ມ.
ເມຍຫລວງ ເວົ້າກັບເມຍ ນ້ອຍ ນັ້ນວ່າ: “ຖ້ານ້ອງຖືພາເມື່ອໃດ ຂໍໃຫ້ ນ້ອງ ຈົ່ງໃຫ້ເອື້ອຍຮູ້ ເພື່ອເອື້ອຍຈະໄດ້ຊ່ວຍ ແລະ ໃຫ້ຄຳແນະນຳ”. ເມຍນ້ອຍກໍຮັບປາກ ພໍຖືພາ ເທື່ອ ທີ ໜຶ່ງ, ເທື່ອທີສອງ ເມຍຫລວງ ກໍ ໃຫ້ເມຍນ້ອຍ ກິນຢາຂ້າລູກໃນ
ທ້ອງຖີ້ມເສຍ, ເທື່ອທີ ສາມ ນາງ ເມຍນ້ອຍບໍ່ບອກ ແລະ ຫລົບ ຫນີໄປຢູ່ບ້ານພີ່ນ້ອງ, ເມຍ ຫລວງ ຮູ້ກໍ ນຳໄປບັງຄັບ
ເມຍນ້ອຍໃຫ້ກິນຢາ ເນື່ອງຈາກລູກໃນທ້ອງແກ່ເກີນຄວນ ລູກຈຶ່ງບໍ່ ຫລຸ ອອກ ຊ້ຳຍັງຕາຍຂວາງ ແລ່ນອັດຕັນຫົວໃຈ.

ກ່ອນເມຍນ້ອຍ ຈະສິ້ນໃຈ ຕາຍ ນາງໄດ້ຜູກເວນໄວ້ ກັບເມຍຫລວງວ່າ: “ຊາດໜ້າຂໍໃຫ້ ລ້າງແຄ້ນຄືນ”. ສ່ວນ ເມຍ ຫລວງນັ້ນ ຖືກຜົວທຸບຕີທໍລະມານຈົນເຖິງແກ່ ຄວາມຕາຍ ແລ້ວເກີດເປັນ ແມ່ໄກ່, ສ່ວນເມຍນ້ອຍ ເກີດເປັນແມວຢູ່ໃນ ຄອບຄົວຕະກຸນນັ້ນ ພໍໄກ່ໄຂ່ ເທື່ອທີໜຶ່ງ ເທື່ອທີສອງ ແມວກໍລັກກິນໄຂ່ໄກ່ນັ້ນ, ເທື່ອທີສາມ ແມວກໍຫັກຄໍກິນທັງໄກ່ ແລະ ໄຂ່, ກ່ອນຈະສິ້ນໃຈຕາຍ ແມ່ ໄກ່ໄດ້ສາບ ແສ່ງ ແມວ ພໍຕາຍໄປ ແມວກ ໍເກີດ ມາເປັນນາງເນື້ອ, ສ່ວນໄກ່ເກີດເປັນ
ເສືອ. ເມື່ອນາງເນື້ອ ເກີດລູກ ເສືອກໍ ມາລັກກິນລູກ, ກ່ອນຮອດ ເທື່ອທີສາມ ເສືອກໍຫັກ ຄໍກິນທັງລູກ ແລະ ແມ່. ກ່ອນນາງ ເນື້ອຈະສິ້ນໃຈຕາຍ ກໍໄດ້ສາບແຊ່ງ ໃຫ້ເສືອນັ້ນເຊັ່ນກັນ.

ນາງເນື້ອຕາຍ ໄປ ເກີດ ເປັນນາງຍັກຂີນີ ສ່ວນນາງເສືອ ເກີດເປັນທິດາ ຢູ່ໃນ ນະຄອນສາວະຖີ ພໍຈະ ເລີນ ໄວໄດ້ແຕ່ງງານກັບຊາຍໜຶ່ງ ເມື່ອເກີດລູກເທື່ອ ທີໜຶ່ງ ທີສອງ ນາງ ຍັກຂີນີ ກໍປອມຕົວເປັນເພື່ອນສະຫາຍ ຂອງນາງມາພັກເຊົານຳ, ໄດ້ໂອກາດ ກໍຈັບເອົາ ລູກນັ້ນກິນເສຍທັງສອງ ເທື່ອ. ເທື່ອທີສາມ ນາງພ້ອມຜົວ ຈະໄປຢູ່ບ້ານ ຂອງປູ່ຍ່າ, ພໍເຖິງກາງທາງແດດຮ້ອນ ນາງຈຶ່ງມອບລູກໃຫ້ຜົວ ແລ້ວລົງໄປ ອາບນ້ຳ ຕ່າງຝ່າຍຕ່າງຜັດປ່ຽນກັນ. ຜົວກຳລັງອາບນ້ຳຢູ່ ນາງເມຍກໍເອົາ ລູກກິນນົມ ຈຶ່ງຫລຽວເຫັນ ນາງ ຍັກຂີນີ ກຳລັງມຸ່ງຫນ້າມາໃສ່ ຈຶ່ງ ຮ້ອງໃສ່ຜົວວ່າ: “ຂຶ້ນມາໄວໆ! ນາງ ຜູ້ນັ້ນມາແລ້ວ” ທັງສອງຜົວເມຍ ຟ້າວແລ່ນມຸ່ງຫນ້າສູ່ ວັດພະເຊດຕະວັນ ມະຫາວິຫານ. ຂະນະ ນັ້ນ ພະພຸດທະເຈົ້າ ກຳລັງສະແດງທຳມະເທດສະໜາ ທ່າມ ກາງ ພຸດທະບໍລິສັດທັງ 4.

ຜົວ ເມຍທັງສອງ ຈຶ່ງຜ່າຝູງຊົນເຂົ້າ ໄປ ມອບກາຍ ຖວາຍຊີວິດຕົນ ແລະ ລູກ ໄວ້ນຳພະພຸດທະເຈົ້າ, ສ່ວນ ນາງ ຍັກຂີນີ ບໍ່ສາ ມາດ ຈະເຂົ້າໄປ ໄດ້, ຈຶ່ງຄອຍຖ້າຢູ່ຂ້າງນອກ ພະພຸດ ທະເຈົ້າ ຈຶ່ງເອີ້ນເຂົ້າມາແລ້ວ ເທດ ສະໜາສັ່ງ ສອນ ວ່າ: “ບໍ່ໃຫ້ອາຄາດ ຈ່ອງເວນເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນ, ເວນ ຍ່ອມບໍ່ລະງັບ ດ້ວຍການຈອງເວນ ເຫມືອນໜູກັບແມວ, ງູກັບຈອນ
ຟອນ, ນົກເຄົ້າກັບກາ ແລະ ຫມີກັບໄມ້ຄໍ້ ດັ່ງນັ້ນເປັນຕົ້ນ” ແລ້ວພະອົງຈຶ່ງ ຕັດກັບຄູ່ຜົວເມຍ ວ່າ: “ຈົ່ງລ້ຽງນາງ ຍັກຂີນີຜູ້ນີ້” ຜົວເມຍຈຶ່ງພານາງຍັກ ຂີນີໄປໄວ້ໃນສະຖານທີ່ຕ່າງໆເຊັ່ນ: ຄົກມອງ, ອຸແອ່ງນ້ຳ, ຄີໄຟ, ສາຍ ຄາເຮືອນ, ກອງຂີ້ຝອຍ ໃກ້ປະຕູ ເຮືອນ ບ່ອນໃດນາງຍັກກໍເຫັນວ່າ ບໍ່ສະດວກ ຈຶ່ງໄປຢູ່ຫົວນາ ແລະ ພາຍລຸນມາ ຈຶ່ງເອີ້ນວ່າ: “ຜີຕາແຮກ”. ນາງ ຍັກ ໄດ້ ຮັບການລ້ຽງດູເປັນຢ່າງດີ ເພື່ອຕອບແທນບຸນຄຸນສອງຜົວເມຍຄູ່ນັ້ນນາງຍັກຈຶ່ງເຮັດຫນ້າທີ່
ເຝົ້າຕາກ້າໄຮ່ນາ ແລະ ຜົນລະປູກ ຕ່າງໆ ເພື່ອເປັນການທົດ ແທນ ຄຸນ”. ໃນເດືອນ 11 ເພັງ ຈຶ່ງມີປະເພນີ
ລ້ຽງຜີຕາແຮກຄຽງຄູ່ກັບການເຮັດບຸນເຂົ້າສະຫລາກ.

ໃນການລ້ຽງຜີຕາແຮກນັ້ນ, ຊາວນາທຸກໆຄອບ ຄົວໃຜໆ ກໍພາກັນ ເຮັດ ເຊິ່ງມີການຈັດພາເຂົ້າທີ່ມີອາຫານ ຫວານ ຄາວ ມາກມາຍກ່າຍກອງ ເມື່ອ ເປັນແນວນັ້ນ ຊາວບ້ານຈຶ່ງແບ່ງເອົາ ອາຫານການກິນໄປຖວາຍຢູ່ວັດ ຈຶ່ງພໍ.

* ຄັດຈາກ: ຫນັງສືພິມ ຂປລ, ສະບັບວັນທີ 16-09-2009