- ຈາກຂ່າວທີ່ທ່ານທັງຫຼາຍຮູ້ແລ້ວວ່າ "ພຣະພຸດທະຮູບ ແລະວັດຖຸອື່ນໆ ທີ່ໄດ້ຄົ້ນຂຶ້ນມາຈາກໃຕ້ຖານພຣະທາດນ້ອຍລົ່ມນັ້ນ ມີຫຼັກຖານວ່າ "ທ່າທີ່ວ່ານີ້ ບໍ່ແມ່ນທາດບູຮານ ທີ່ມີຈຸດປະສົງສ້າງຂຶ້ນ ເພື່ອເປັນທີ່ຂາບໄຫວ້ບູຊາ ຫຼືສ້າງເປັນອະນຸສອນຢ່າງອື່ນເລີຍ, ເມື່ອພົບສະພາບຂອງພຣະພຸດທະຮູບ ແລະວັດຖຸອື່ນປະກອບແລ້ວ ເຫັນວ່າທາດນີ້ສ້າງຂຶ້ນ ເພື່ອມີວັດຖຸປະສົງດຽວ ຄື ສ້າງຂຶ້ນກວາມພຣະ ແລະວັດຖຸບູຮານໂດຍສະເພາະ ດ້ວຍເຫດນັ້ນ ທາດນ້ອຍສູງບໍ່ເກີນຫົວເດັກນ້ອຍ ໑໐ ປີນີ້ ຈຶ່ງສັນນິຖານວ່າ "ສ້າງຂຶ້ນໃນສະໄໝຝຣັ່ງເຂົ້າມາຟື້ນຟູວຽງຈັນແລ້ວ ຫຼືບໍ່ກໍຢູ່ໃນຍຸກປີ ຄ.ສ ໑໙໕໐ ເປັນຕົ້ນມາເຊິ່ງມີ ຂໍ້ສັງເກດດັ່ງນີ້:

- ລັກສະນະສີນຂອງພຣະພຸດທະຮູບ ແລະອາຍູຂອງພຣະພຸດທະຮູບ.

ກ. ພຣະພຸດທະຮູບຫີນ ແລະທອງບາງອົງ ມີອາຍຸແຕ່ ໖໕໘ ປີ ກັບໄປຫາ ໑໒໐໐ ປີ.(ສະໄໝຈັນທະບູຣີ ກ່ອນລ້ານຊ້າງເອກະພາບ)

ຂ. ພຣະພຸດທະຮູບຫີນ ທອງ ຄຳ ແລະແກ້ວ ແຕ່ ໔໕໐ ປີ ກັບໄປຫາ ໖໕໘ ປີ ພຣະພຸດທະຮູບລ້ານຊ້າງ ໑.(ຍຸກລ້ານຊ້າງຊຽງທອງ)

ຄ. ພຣະພຸດທອງ ເງິນ ແລະຄຳ ບາງອົງມີອາຍຸແຕ່ ໓໐໐ ປີ.

ງ. ພຣະພຸດທະຮູບໄມນ້ອຍໆ ບັນຈຸຢູ່ໃນກວດແກ້ວ ເປັນປະເພດພຣະອັດທວນ ພຣະລັກສະນະນີ້ ອາດຢູ່ໃນລະຫວ່າງຫ້າສິບປີ

ຈ. ພຣະພຸດທະຮູບ ແກ້ວຂາວ(ແກ້ວທຳມະຊາດ ສະຫຼັກ) ເປັນສິນລະປະລະຫວ່ງ ໕໐໐-໔໐໐ ປີ (ລ້ານຊ້າງຍຸກຕົ້ນ)

ຍ. ພຣະພຸດທະຮູບດີນ ຮູບສາມຫຼ່ຽມ ເປັນການນະຍົມສ້າງໃນສະໄໝ ໒໓໐(ວຽງຈັນຮ້າງ) ສະນັ້ນ ພຣະປະເພດນີຕ້ອງສ້າງກ່ອນວຽງຈັນຮ່າງສະໄໝພຣະເຈົ້າອະນຸວົງ.

ດ. ນາກທອງ ແລະນາກດິນປະເມີນອາຍຸບໍ່ໄດ້ ອາດຊິແມ່ນໃນຍຸກ ໔໕໐ ປີຂຶ້ນໄປ.

ຕ. ມີພຣະແກ້ວອົງໜຶ່ງນັ້ນ ຄົງຈະເປັນພຣະແກ້ວປະດີກ ເພາະເຫັນຖານຂອງພຣະມີຮອຍຄ້າຍກັບຫຼໍ່ ຫາກເປັນເຊັ່ນນັ້ນແທ້ລາວເຮົາຄົງຈະເຮັດແກ້ວຄຣິສຕັນເປັນແລ້ວ.

(ຂຸມນ້ອຍກວ້າງບໍ່ເກີນ ໑.໐໐ ແມັດແລະເລີກບໍ່ເກີນແມັດ ໄກຈາກກຸຕິປະມານ ໒ ແມັດນີ້ ຄືສະຖານທີ່ທາດລົ່ມລົງຂອງທາດນ້ອຍ ເບິ່ງກອງດິນຈີທີ່ເຮົາຮຽກວ່າທາດນັ້ນ ກອງເອາະເຍາະ ມີກ້ອນດິນຈີ່ບໍ່ເກີນ ໑໐໐ ກ້ອນອີກເຊັ່ນກັນ)

- ເຫດທີ່ພາໃຫ້ເຊື່ອວ່າ ທາດນີ້ສ້າງຂຶ້ນເພື່ອບັນຈຸພຣະພຸດທະຮູບ ແລະຂອງມີຄ່າໂດຍສະເພາະ ຄື.

ກ. ໃນພຣະພຸດທະຮູບທອງ ແລະພຣະພຸດທະຮູບເງິນບັນຈຸໃນໃຫອັດປາກດ້ວຍຊີມັງສະໄໝໃໝ່ (ບໍ່ແມ່ນປູນ ຂາວແບບລາວບູຮານ ທີ່ສ້າງໃນສະໄໝຝຣ່ັງເລີຍ)

ຂ. ໃນໄຫນັ້ນ ມີຂອງທັນສະໄໝດັ່ງນີ້ ໝາກບີ, (ໝາກບີຊະນິດນີ້ ສະໄໝ ໓໐ ປີຄືນຫຼັງຍັງມີຄວາມນິຍົມເອົາມາໃຊ້ຢູ່ ໂດຍສະເພາະຜູ້ຂຽນເອງເປັນເດັກນ້ອຍ ໄດ້ຊຶ້ເອົາໝາກບີຊະນິດນີ້ມາເຮັດລູກ ໝາກກະຖູນຍິງນົກ, ແລະນິຍົມເອົາມາຫຼິ້ນຍິງໝາກບີລົງຫຼຸມ ແຕ່ປະກົກວ່າໝາກບີຊະນິດນີ້ ເຂົານິຍົມເອົາໄປເຮັດຕານາກ ໝາກບີຊະນິດນີ້ມີ ໓ ໜ່ວຍ)

ຄ. ກວດແກ້ວອາດເປັນກວດໃສ່ນ້ຳຫອມ ແຕ່ຄົງຈະເປັນກວດເຫຼົ້່າກໍເປັນໄດ້ ເພາະວ່າມີຈຸກກະດອນ ທີ່ເຮັດດ້ວຍໄມ້ ອາດເປັນກະດອນໄມ້ໂອກ ທີ່ພວກຝຣັ່ງມັກເອົາໄປເຮັດຈຸກເຫຼົ້່າວາຍ.

ງ. ມີຂວດຊະນິດໜຶ່ງຄ້າຍກວດໃສ່ຢາເມັດ ໃນນັ້ນເຂົາບັນຈຸແກ້ວຫີນສີ.

ຈ. ມີກວດອັນໜຶ່ງ ເໝືອນກັບກວດຢາບໍລິບູນ ໃຫຍ່ກວ່າຈັກໜ່ວຍ ຂ້າງກວດຂຽນອັກສອນສາກົນ ຄົງຈະເປັນພາສາອັງກິດ ຫຼາຍກວ່າພາສາຝຣັ່ງ.

ສ. ມີແກ້ວກຣິສຕັນອັນໜຶ່ງ ເປັນມົນໆ ແຕກ, ລັກສະນະເຊັ່ນນີ້ ຜູ້ຂຽນເຄີຍເຫັນມີການໃຊ້ແຕ່ກ່ອນປົດປ່ອຍກັບໄປ ເພາະເປັນທີ່ຈັບຝາໂຖແກ້ວ.

- ທັງໝົດນັ້ນເປັນພຽງການສັນນິຖານເບື້ອງຕົ້ນ ຂອງຜູ້ຂຽນເອງ ບໍກ່ຽວກັບທາງການຈັດຕັ້ງ ໂດຍສະເພາະແມ່ນນັກວິຊາການຂອງກະຊວງ ຖ/ວ ເລີຍ, ການຫາຂໍ້ມູນ ແລະການສຶກສານີ້ຍັງຈະຕ້ອງໄດ້ ຄົ້ນຄ້ວາຢ່າງເປັນທາງການຄັກແນ່.

- ສຣູບ : ພຣະພຸດທະຮູບ ແລະສິ່ງຂອງສ່ວນໃຫຍ່ເປັນພຣະລາວແທ້, ພຣະພຸດທະຮູບສ່ວນໃຫຍ້ເປັນພຣະສະໄໝອານາຈັກລ້ານຊ້່າງ ໂດຍສະເພາະພຣະທອງ ແລະພຣະເງິນ ຈະພົບສີລະປະສະໄໝ ແຕ່ພຣະເຈົ້າອະນຸວົງ ຂຶ້ນໄປຮອດສະໄໝພຣະເຈົ້າໄຊຍະເຊດຖາ.

- ມີພຣະບາງອົງເທົ່ານັ້ນ ທີ່ມີອາຍຸກ່ອນໜ້ານັ້ນ ແຕ່ກ່ອນ ໔໕໐ ປີ ໄປຫາ ໑໒໐໐ ກວ່າປີ ໂດຍສະເພາະພຣະພຸດທະຮູບທອງ ແລະພຣະຫີນບາງອົງ ເປັນພຣະທີ່ນິຍົມໃນຍຸກຊຽງທອງເປັນຣາຊະທານີ ອາໄສຄວາມນິຍົມ ໃນອິດທິພົນພຣະບາງພຸດທະລາວັນ.

- ໃນນັ້ນວັດຖຸສະໄໝໃໝ່ ກໍເປັນສິ່ງທີ່ຮູ້ກັບຢູ່ແລ້ວ ກ່ອນຝຣັ່ງເຂົ້າມາ ວຽງຈັນເປັນເມືອງຮ້າງ, ນັບແຕ່ຝຣັ່ງເຂົ້າມາຟື້ນຟູວຽງຈັນເທົ່ານັ້ນ ລາວຈຶ່ງໄດ້ຮັບອິດທີພົນເຄື່ອງຂອງທີ່ທັນສະໄໝ, ສະນັ້ນ ທາດໜ່ວຍນີ້ ຈຶ່ງສ້າງໃນສະໄໝຫຼັງຝຣັ່ງເທົ່ານັ້ນ.

- ອີກຢ່າງໜຶ່ງພຣະພຸດທະຮູບທັງໝົດ ທີ່ເປັນພຣະທອງ ຕະຫຼອດຮອດແກ້ວ ແລະພຣະບຸລ້ວນແຕ່ຫັກພັງໂດຍເຈດຕະນາ ຫຼືມີຄົນເຮັດໃຫ້ແຕກຫັກ ພຣະທີ່ເມືອງລາວໂດຍສະເພາະວຽງຈັນ ລ້ວນແຕ່ເສັຍຫາຍ ເພພັງເພາະໄພສົງຄາມລາວ-ສຍາມເທົ່ານັ້ນ.

(ຫັ້ນພຣະເງິນ ແລະຄຳ)

(ບາງສ່ວນຂອງຜູ້ຮູ້ຂ່າວທາງສື່ແລ້ວກໍມາໄຫວ້ ໃນວັນທີ ໑໕ ກັນຍາ ໒໐໑໐)