ຄົນສ່ວນໃຫຍ່, ໄວໜຸ່ມໄວສາວ ສ່ວນໃຫຍ່ ບໍ່ສົນໃຈສຶກສາຮຽນຮູ້ໃນສາຂາວິຊາ ຫຼືຄວາມຮູ້ທີ່ເປັນສາຣະແກ່ນສານແກ່ຊີວິດ. ຖ້າເວົ້າເຖິງການອ່ານ ກໍມີນິໄສມັກອ່ານແຕ່ເລື່ອງບັນເທີງ,​ເລື່ອງຄວາມຮັກ ທີ່ພວກເຂົາເຈົ້າເຫັນວ່າ ເບົາສະໝອງ ບໍ່ຫຍຸ້ງຍາກສັບສົນ. ແຕ່ມີນ້ອຍ ທີ່ຈະອ່ານ ວັນນະຄະດີ, ປະຫວັດສາດ ສິ່ງທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບວັດທະນະທັມຂອງຊາດຕົນ ຈິ່ງເຮັດໃຫ້ແນວຄິດຮັກຊາດ,​ຮັກວັດທະນະທັມ ແລະການເຂົ້າເຖິງແກ່ນແທ້ຂອງຊີວິດມີນ້ອຍ.

ເຮົາສາມາດສັງເກດເຫັນໄດ້ຈາກວາລະສານຕ່າງໆ ທີ່ກຳລັງເກີດຂື້ນໃນລາວ ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນມີນ້ອຍສິ່ງທີ່ເປັນຂໍ້ມູນໃຫ້ຄວາມຮູ້ໃນວິຊາການທີ່ເລິກເຊິ່ງ  ສ່ວນໃຫຍ່ມີແຕ່ໂຄສະນາສິນຄ້າ, ໂຄສະນານາງແບບ... ອັນນີ້ເປັນສັນຍານເຕືອນໃຫ້ຮູ້ວ່າ ສັງຄົມລາວກຳລັງຢູ່ໃນຈຸດການປ່ຽນແປງ ໄປໃນລັກສະນະທັນສະໄໝເກີນໄປ ຈົນຫັນຫຼັງໃຫ້ການໃຫ້ຄຸນຄ່າທາງດ້ານວັດທະນະທັມນ້ອຍລົງ. ຄວາມຄິດທີ່ເປັນເສລີນິຍົມຂອງໄວໜຸ່ມຈິ່ງຫຼາຍຂື້ນ. ນີ້ເປັນສິ່ງທີ່ບົ່ງບອກໃຫ້ຮູ້ວ່າ ເຂົາກຳລັງຫັນຫຼັງໃຫ້ຄວາມໝາຍສຳຄັນຂອງຊີວິດ ເຊັ່ນເລື່ອງວັດທະນະທັມ, ເລື່ອງວັດວາສາສະໜາ ກາຍເປັນເລື່ອງລ້າສະໄໝສຳລັບເຂົາ.  ເພື່ອບໍ່ໃຫ້ຈິດໃຈຂອງໄວໜຸ່່ມຊາວໜຸ່ມປ່ຽນໄປຢ່າງສຸດຂ້ວາ ພວກເຂົາເຈົ້າຈະຕ້ອງໄດ້ມີການຫັນມາເບິ່ງຕົວເອງ, ເບິ່ງວັດທະນະທັມຂອງຕົນຕື່ມອີກ ຈິ່ງຈະເອີ້ນວ່າຄົນລາວ, ຮັກວັດທະນະທັມລາວຢ່າງແທ້ຈິງ.

yin and yang

ປັດຊະຍາຂອງ ຫຍິນ ແລະ ຫຍາງ ບົ່ງບອກເຖິງທຸກສິ່ງມີຄວາມເປັນທະວີພາບ duality ຫຼື ທຸກຢ່າງມີສອງດ້ານກົງກັນຂ້າມກັນເຊັ່ນ:

ມີມືດ : ມີແຈ້ງ
ມີດຳ : ມີຂາວ
ມີດີ : ມີຊົ່ວ
ມີນິນທາ: ມີສັນລະເສີນ
ມີລາບ : ເຊື່ອມລາບ
ມີສຸກ : ມີທຸກ
ມີກາງເວັນ: ມີກາງຄືນ
ມີຄົນດີ : ມີຄົນຊົ່ວ
......

ສິ່ງທີ່ເປັນສອງສິ່ງນີ້ ມີຢູ່ທຸກຫົນທຸກແຫ່ງ ທຸກກາລະ ແລະເທສະ (ທຸກເວລາ ແລະສະຖານທີ່). ຄົນທີ່ດີ ຍ່ອມສາມາດຮັກສາສະມັດຖະພາບຂອງຕົນເອງໄວ້ໃນທຸກກາລະແລະເທສະ. ສ່ວນຄົນບໍ່ດີ ຈະຢູ່ໃນສະຖານະການໃດ ກໍຕາມ ຍ່ອມສະແຫວງຫາແຕ່ສິ່ງທີ່ບໍ່ດີ. ເວັ້ນເສັຍແຕ່ສາມາດປ່ຽນຈິດປ່ຽນໃຈເປັນຄົນດີໄດ້.

ຜູ້ສະຫຼາດແລະມີຄຸນນະທັມ ບໍ່ວ່າຈະຢູ່ແຫ່ງຫົນໃດ ກໍຈະຍັງຮັກສາຄຸນນະທັມໄວ້ ເໝືອນດັ່ງເກືອຮັກສາຄວາມເຄັມ. ຖ້າຄົນເຮົາປະພຶດຕົນໃຫ້ຢູ່ເໜືອການເວລາ ແລະ ຄວາມເປັນທະວິພາບນີ້ໄດ້ ຍິ່ງຈະເປັນຄົນປະເສີດແທ້.
 

ເມື່ອຜ່ານມານີ້ ມີເພື່ອນສະມາຊິກໃນພັນລາວເຮົາ ສົນໃຈຢາກຮູ້ວິທີເວົ້າຈາທັກທາຍກັບພຣະສົງແນວໃດ. ຈິ່ງຂໍຖືໂອກາດມື້ນີ້ ມາເວົ້າສູ່ຟັງ.

1. ເລື່ອງຂອງຄຳວ່າ ໂດຍ ແລະ ຈ້າວ ຫຼື ເຈົ້າ

ຕາມຄວາມເຂົ້າໃຈ ແລະເຄີຍໄດ້ໃຊ້ມາ ເມື່ອເວລາ ເວົ້າກັບພໍ່ອອກແມ່ອອກ ຄູບາມັກຈະເວົ້າວ່າ ຈ້າວ ເພື່ອຕອບຮັບການສົນທະນາ ແລະຍາດໂຍມ ຕອບກັບມາ ກໍເວົ້າວ່າ ໂດຍ ຫຼື ໂດຍຂະນ້ອຍ ຫຼື ຂ້ານ້ອຍ.
ຖ້າຍາດໂຍມທ່ານໃດ ຕອບກັບຄືນມາວ່າ ຈ້າວ ຫຼື ເຈົ້າ ຕໍ່ພຣະສົງ ໝາຍຄວາມວ່າ ຍັງບໍ່ທັນເຂົ້າໃຈຄຳສັບສອງຄຳນີ້. ແຕ່ໃນຍຸກປັດຈຸບັນ ມີຫຼາຍຄົນ ມັກເຈົ້າຄຳວ່າ ຈ້າວ ກັບພຣະສົງ ແລ້ວໄປເວົ້າວ່າ ໂດຍ ກັບພໍ່ແມ່ ຫຼື ໝູ່ຄູ່ ຍາດຕິພີ່ນ້ອງທີ່ເປັນຄະຣືຫັດນຳກັນ. ອັນນີ້ ກໍເປັນສິ່ງຄວນສັນລະເສີນ ເພາະວ່າ ເວລາຟັງແລ້ວ ມ່ວນຫູ ສະແດງເຖິງຄວາມອ່ອນນ້ອມຖ່ອມຕົນ. ແຕ່ຢ່າລືມ ເວົ້າຄຳວ່າ ໂດຍ ເມື່ອສົນທະນາກັບຄູບາກໍແລ້ວກັນ ເພາະວ່າ ຄັນເວົ້າວ່າ ຈ້າວ ມັນຂັດຫູ.

2. ຄຳວ່າ ນະມັດສະການ ແລະ ຈະເລີນພອນ

ນະມັດສະການ ເປັນຄຳເວົ້າໃຊ້ທັກທາຍຄູບາ ຫຼື ສາມະເນນ ມີຄວາມໝາຍຄືກັນກັບຄຳວ່າ ສະບາຍດີ. ເມື່ອເວລາຍາດໂຍມເວົ້າກັບພຣະສົງ ໃຫ້ໃຊ້ຄຳວ່າ ນະມັດສະການ  ຫຼື ນະມັດສະການ ຂ້ານ້ອຍ ມີຄວາມໝາຍວ່າ ສະບາຍດີ ຂ້ານ້ອຍ.

ແຕ່ຖ້າເວລາ ພຣະສົງຫຼື ຄູບາ ເວົ້າກັບໂຍມ ຕ້ອງໃຊ້ຄຳວ່າ ຈະເລີນພອນ  ດັ່ງນີ້:

ເວລາຂື້ນຕົ້ນຄຳປາໄສໃນກອງປະຊຸມ ຫຼື ງານບຸນຕ່າງໆ ພຣະຈະເວົ້າວ່າ ຈະເລີນພອນ ອອກຕົນຍາດໂຍມ ພຸດທະບໍລິສັດທັງຫລາຍ. ຄັນຊິເວົ້າແບບພາສາທຳມະດາ ກໍໝາຍເຖິງ ສະບາຍດີ ພໍ່ອອກແມ່ອອກທັງຫຼາຍ.  ແຕ່ພໍ່ອອກ-ແມ່ອອກ ຢ່າຊູ່ພາກັນເວົ້າກັບຄູບາຄືນວ່າ ຈະເລີນພອນ ຄູບາເດີ. ອັນນີ້ເປັນຄວາມເຂົ້າໃຈຜິດ ແລະສັບສົນໃນການໃຊ້ຄຳສັບ.​ ພໍ່ອອກ-ແມ່ອອກເວົ້າກັບຄືນ ເວລາສົນທະນາ ຕ້ອງວ່າ ນະມັດສະການຄູບາ ຫຼື ເວລາຊິລາກັບເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງ ກໍເວົ້າວ່າ ນະມັດສະການລາເດີຂ້ານ້ອຍ.

ຫຼື : ຖ້າຫາກວ່າ ເວົ້າຄຳສັບວັດວາມັນຍາກຊາຫຼາຍ ກໍໃຫ້ເວົ້າທຳມະດາກໍໄດ້ ເຊັ່ນ : ສະບາຍດີ ຄູບາ, ຄູບາກໍຈະເວົ້າຄືນວ່າ ເອີສະບາຍດີ ຫຼື ຈ້າວສະບາຍດີ. ອັນນີ້ໃຊ້ໄດ້ສະເພາະກັບພຣະສົງອົງຍັງໜຸ່ມນ້ອຍທຳມະດາ. ແຕ່ຖ້າຈະເວົ້າກັບອາຈານໃຫຍ່ ຢ່າລືມຮຽນເອົາຄຳສັບສຳຄັນນີ້ໃຫ້ໄດ້.