ເມືອງວຽງຈັນ ມີປະຫວັດຕິດພັນກັບພຣະທາດຫຼວງມາແລ້ວ 900 ກ່ວາປີ ຈົນເຖິງພະເຈົ້າໄຊເຊດຖາທິລາດ ໄດ້ລົງມາສ້າງຕັ້ງໃຫ້ເປັນນະຄອນຫຼວງ ແຫ່ງອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງ ຮົ່ມຂາວໃນປີ1560 ແລະໃສ່ຊື່ວ່າ:ວຽງຈັນສີສັດຕະນາຄະນະຫູດໃນເວລາປົກຄອງຢູ່ນະຄອນຫຼວງພະບາງ ພະອົງກໍໄດ້ນຳພາປະຊາລາສະດອນປົກປັກຮັກສາຜືນແຜ່ນດິນລ້ານຊ້າງຕໍ່ການຄຸກຄາມຂອງສັກດີນາພະມ້າ ແລະ ສ້າງສາບ້ານເມືອງ ພິເສດແມ່ນໄດ້ສ້າງວັດຊຽງທອງອັນງົດງາມ ແລ້ວກໍສັ່ງໃຫ້ເຈົ້າເມືອງວຽງຈັນ ພະຍາຈັນທະບູລີ ສີສັດຕະທັມມະໄຕໂລກ ສານຕໍ່ແຜນການຂອງພະບິດາໃຫ້ສຳເລັດໃນປີ 1560.

 ພະອົງເປັນກະສັດອົງໜຶ່ງທີ່ສະຫຼຽວສະຫຼາດເຂັ້ມແຂງເກັ່ງກ້າສາມາດປົກຄອງອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງທີ່ກວ້າງໃຫຍ່ໄພສານດ້ວຍຄວາມເປັນທຳພຽງແຕ່ປົກຄອງລາວໄດ້22ປີ ພະອົງກໍໄດ້ສ້າງຜົນງານອັນໃຫຍ່ຫຼວງ ເຊິ່ງບໍ່ເຄີຍມີກະສັດອົງໃດ ເຮັດໄດ້ມາກ່ອນຄືແນວນີ້.

  ດ້ານການປ້ອງກັນປະເທດ ພະອົງໄດ້ນຳພາກອງທັບ ອອກໄປຕ້ານທານການຮຸກຮານ ຂອງສັກດີນາພະມ້າ ຫຼາຍຕໍ່ຫຼາຍຄັ້ງ ໄດ້ຢ່າງມີໄຊ ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ ກອງທັບພະມ້າເສຍແມ່ທັບ ໄພ່ພົນ ແລະ ຊ້າງມ້າໄປຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ ເຮັດໃຫ້ແມ່ທັບໃຫຍ່ພະມ້າ ບູເຣັງນອງ ທີ່ລືຊາວ່າເປັນ "ຜູ້ຊະນະສິບທິດ" ນັ້ນເສຍກຽດ ແລະ ປວດຫົວກັບກະສັດລາວອົງນີ້ຫຼາຍ ສະໜາມລົບທີ່ລືຊື່ ກໍແມ່ນບັ້ນລົບຍິ່ງໃຫຍ່ ທີ່ສັກດີນາພະມ້າ ຍົກທັບເຂົ້າມາຕີ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ໃນປີ 1571 ໃຕ້ການບັນຊາໂດຍກົງຂອງ ບູເຣັງນອງ ເຊິ່ງໄດ້ຖືກກັບດັກຂອງພະເຈົ້າໄຊເຊດຖາທິລາດ ແລະ ປະຊາລາສະດອນ ຊາວວຽງຈັນ ຫ້າງໄວ້ ໃນຄັ້ງນີ້ ຜູ້ຮຸກຮານໄດ້ເສຍໄພ່ພົນ ຊ້າງມ້າ ສະຕາອາວຸດໄປຢ່າງຫຼວງຫຼາຍພາຍມາກມັນເປັນການເສຍໄຊຢ່າງເຈັບແສບຂອງຜູ້ຮຸກຮານຢ່າງອັບອາຍທີ່ສຸດເຊິ່ງບໍ່ເຄີຍມີມາກ່ອນ ໃນປະຫວັດຂອງ ບູເຣັງນອງ ຈົນໄດ້ກ່າວຂານກັນວ່າ:"ພະໄຊເຊດຖາທິລາດ ແຫ່ງອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງພຽງອົງດຽວທີ່ເປັນຄູ່ຕໍ່ສູ້ອັນເປັນຕາເກງຂານທີ່ສຸດແລະເປັນນັກລົບພຽງອົງດຽວທີ່ບໍ່ຍອມອ່ອນນ້ອມຕໍ່ ບູເຣັງນອງ".

  ເພື່ອເປັນການຜູກມິດສຳພັນ ກັບກຸງສີອະຍຸທະຍາ ພະອົງ ແລະ ພະເຈົ້າແຜ່ນດິນ ກຸງສີອະຍຸທະຍາ ຍັງໄດ້ພ້ອມກັນ ສ້າງທາດສີສອງຮັກ ໄວ້ທີ່ເມືອງດ່ານຊ້າຍ ທີ່ເປັນຊາຍແດນຂອງສອງປະເທດ ທີ່ແຂວງເລີຍ ໃນປີ 1563 ທັງໄດ້ສາບານກັນວ່າ: "ຈະຮັກແພງກັນ ຊົ່ວຟ້າດິນທະລາຍ" ເຖິງແມ່ນວ່າ ມີການກໍ່ກວນຂອງສັກດີນາພະມ້າ ແລະ ພວກກະບົດພາຍໃນ ບາງຄັ້ງຄາວຢູ່ກໍຕາມ ແຕ່ພະໄຊເຊດຖາ ກໍບໍ່ໄດ້ລືມຄຳສາບານ ຕໍ່ພະເຈົ້າແຜ່ນດິນ ອະຍຸທະຍາ ເມື່ອຖືກໂຈມຕີຈາກສັກດີນາພະມ້າ ດ້ວຍການສົ່ງກຳລັງທັບ ໄປຊ່ວຍຫຼາຍຄັ້ງ.

 ການສ້າງວັດວາອາຮາມຕາມພົງສາວະດານຂອງທ່ານ ມະຫາສີລາວິຣະວົງ ກ່າວວ່າ:ພະເຈົ້າໂພທິສະລາດເຊິ່ງເປັນພະບິດາຂອງພະເຈົ້າໄຊເຊດຖາຜູ້ທີ່ເຫຼື້ອມໃສໃນສາດສະໜາພຸດ ໄດ້ປະກາດລົບລ້າງ ຮີດຄອງຜີ ແລະ ສາດສະໜາພາມຈຶ່ງໄດ້ມາສ້າງວັດໃນວຽງຈັນ ໄວ້ກ່ອນແລ້ວແລ້ວສິ້ນພະຊົນ ໃນປີ 1550.

 ພາຍລຸນມາ ໃນປີ 1560 ພະເຈົ້າໄຊເຊດຖາ ຈຶ່ງຍ້າຍນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແລ້ວອັງເຊີນເອົາພະແກ້ວມໍລະກົດ ແລະ ພະແຊກຄຳ ລົງມາໃນປີ 1566 ເພິ່ນໄດ້ພ້ອມກັບຊາວວຽງຈັນ ສ້າງ ພະທາດ ຫຼວງຄືນໃໝ່ ກວມໃສ່ທາດເກົ່າ ທາດໃໝ່ນີ້ ມີຄວາມສູງ 45 ແມັດ ກວ້າງ 69 ແມັດ ມີທາດປາລະມີ 30 ລູກ ພ້ອມດ້ວຍຫໍໄຫວ້ ແລະ ກົມມະລຽນ ຕໍ່ມາກໍໄດ້ສ້າງວັດສີເມືອງ ວັດອົງຕື້ ວັດອິນແປງ ວັດພະໂພທິສະລາດ (ເພື່ອອຸທິດບຸນກຸສົນ ໃຫ້ພະບິດາ ພະໂພທິສະລາດ) ວັດພະໄຊເຊດຖາ ວັດທາດຫຼວງ ແລະ ວັດອື່ນໆ ໃນນະຄອນວຽງຈັນ ຕາມລຳດັບຕໍ່ກັນມາ (ສ່ວນຫໍພະແກ້ວ ແມ່ນ ສ້າງສຳ ເລັດແຕ່ປີ 1556) ໄດ້ຫຼໍ່ພະພຸດທະຮູບຈຳນວນໜຶ່ງ ພະອົງຕື້ ພະອິນແປງ ພະສຸກ ພະເສົາ ພະໃສ ພະເສີມ ນອກນີ້ ພະອົງຍັງໄດ້ລົງໄປຢ້ຽມຢາມ ປະຊາລາສະດອນ ໃນຫຼາຍເມືອງພາກໃຕ້ ພາກກາງ ພາກຕາເວັນຕົກ ເພື່ອສານຕໍ່ແນວທາງຂອງພະບິດາ ໃນການລົບລ້າງຮີດຄອງຜີ ແລະ ສາດສະໜາພາມ ໃຫ້ຮາບກ້ຽງ.

  ພະອົງໄດ້ເຊີນເອົາ ນັກປາດອາຈານ ລົງໄປເຜີຍແຜ່ສາດສະໜາ ຢ່າງກວ້າງຂວາງ ແລະ ອັນເປັນທີ່ຍອມຮັບຂອງ ປະຊາລາສະດອນທັງມວນ ແລ້ວກໍພ້ອມກັນ ທັບມ້າງຮ້ານຜີ ແລະ ປະຕິສັງຂອນ ທາດເກົ່າແກ່ຂອງພາມ ດ້ວຍການສ້າງຈອມໃໝ່ໃສ່ແທນ ໃຫ້ມີສິລະປະລາວ ດັ່ງນັ້ນ ຈຶ່ງເຫັນຈອມທາດຕ່າງໆ ຄ້າຍຄືຈອມພຣະທາດຫຼວງ ເຊັ່ນ: ພຣະທາດສີໂຄດຕະບູນ ທີ່ເມືອງທ່າແຂກ ພຣະທາດ ອິງຮັງ ທີ່ສະຫວັນນະເຂດ ພຣະທາດພະນົມ ພຣະທາດເລນູ ພຣະທາດອຸເທນ ທີ່ນະຄອນພະນົມ ພຣະທາດເຊິງຊຸມ ທີ່ສະກົນນະຄອນ ພຣະທາດເທບພົນ ທີ່ໜອງຄາຍ ເປັນຕົ້ນ.

     ເມື່ອພະເຈົ້າໄຊເຊດຖາທິລາດ ໄດ້ສິ້ນພະຊົນໄປແລ້ວ ເສນາບໍດີຜູ້ໃຫຍ່ ກໍຍາດຊີງກັນຂຶ້ນກຳອຳນາດ ອັນເປັນໂອກາດດີ ໃຫ້ແກ່ສັດຕູພາຍນອກ ເຂົ້າມາຮຸກຮານອີກ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງ ໄດ້ກາຍເປັນເມືອງຂຶ້ນຂອງ ສັກດີນາພະມ້າ ເປັນເວລາ 28 ປີ ຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ມີການສ້າງສາ ພັດທະນາອັນໃດເກີດຂຶ້ນ ໃນຂະນະນີ້.

     ( ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ໃນສະໄໝພະເຈົ້າໄຊເຊດຖາທິລາດ ແຕ່ປີ 1560 ເຖິງ 1572 ຈາກບົດຮຽບຮຽງຂອງທ່ານ ຫິມມະກອນ ມະໂນທຳ)